Brussen worden ook wel eens gezien als jonge mantelzorger. Maar je bent ook een jonge mantelzorger als één van jouw ouders een beperking, handicap of aandoening heeft. Vaak zorgt dat ervoor dat jij als kind een deel van de ouderrol gaat invullen. Soms omdat dit expliciet gevraagd wordt door de zieke ouder of door de gezonde ouder. Vaak ook omdat een kind het gevoel heeft dat hij dit moet doen en daarmee ook het gevoel krijgt dàt hij iets kan doen in een situatie die ongrijpbaar lijkt.
Er zijn ontelbare situaties mogelijk. Ouders kunnen een fysieke aandoening hebben waardoor ze beperkt zijn in hun bewegingsvrijheid. Ouders kunnen een psychische aandoening hebben, waardoor er rekening gehouden moet worden met belasting. Ouders kunnen een stabiele chronische aandoening hebben waardoor het kind van jongsaf aan niet beter weet. Maar er kan ook ineens een acute situatie ontstaan bij één van de ouders, bijvoorbeeld door een psychose, kanker of een hartaanval.
Wat de situatie ook is: er speelt veel binnen het gezin en dit heeft invloed op de kinderen. Kinderen en jongeren mogen of durven misschien geen vrienden uit te nodigen. Kinderen of jongeren hebben misschien veel zorgtaken in huis omdat een ouder dat niet kan. Kinderen of jongeren maken zich zorgen, ook als ze op school zitten. Want hoe zou het thuis gaan?
Vooral oudste kinderen voelen zich vaak heel verantwoordelijk en stappen snel in de zogenaamde “ouderrol”. Zij gaan zorgen voor de jongere kinderen en nemen ouders praktische dingen uit handen. Hoe lief dit ook is, als kind is het belangrijk dat je in je kindrol mag blijven. Het is helemaal niet erg om bepaalde taken te doen. Het is juist goed voor de ontwikkeling van kinderen dat ze leren dat ze onderdeel zijn van een huishouden en dat iedereen daar zijn steentje aan bijdraagt. Hoe ouder een kind wordt, hoe meer je in huis kunt meehelpen. Maar het is belangrijk dat je ook het gevoel hebt dat je kind mag zijn. Dat je meehelpt en niet degene bent die het huishouden runt. En dat je niet de verantwoordelijkheden van volwassenen hoeft te dragen.
Veel kinderen beseffen zelf niet altijd volledig dat hoe zij opgroeien anders is als bij anderen. Dit is de situatie die ze kennen en dat is oké. Kinderen zijn flexibel en kunnen ook echt wel wat hebben. Maar het is belangrijk om oog te houden voor hun binnenwereld. Nemen ze niet teveel verantwoordelijkheden op zich?
Je kunt als ouder al een aantal dingen doen:
- erken de emoties van je kind als hij/zij even ergens van baalt. Kom niet te snel met de rationele benadering (“Tja, het is nu eenmaal wat het is”) want dat weet je kind heus wel. Geef ruimte aan dat gevoel, dan maakt hij/zij heus zelf de overstap wel weer naar de realiteit. Je kind zal zich in ieder geval gezien en gehoord voelen.
- bespreek met je kind welke taken hij/zij op zich neemt. Probeer er achter te komen of je kind er oké mee is om boodschappen te doen. En kijk goed of er geen andere dingen in het gedrang komen als je kind taakjes doet: huiswerk, sport, afspreken met vrienden, tijd voor een hobby. Als je kind dit niet meer kan doen omdat het teveel taken heeft, dan is het belangrijk om aan de bel te trekken.
- bespreek met je kind welke zorgen hij/zij heeft. Misschien vind je kind het lastig om hierover te praten en zal het weinig loslaten om jou niet te belasten. Maar bied wel de ruimte. Bied ook de ruimte dat je kind er later op terug kan komen als hij/zij dat wil.
- let goed op de verantwoordelijkheden die een kind heeft. Een kind moet zich niet verantwoordelijk voelen of een ouder zijn medicatie wel op tijd inneemt. Een kind van 8 moet zich ook niet verantwoordelijk voelen voor de zorg van een baby. Àls er iets misgaat, voelt een kind zich schuldig dat het zijn fout was. Die verantwoordelijkheid moet je niet willen geven.
- natuurlijk mag je een kind complimenten geven en waardering voor het feit dat hij/zij zo fijn meehelpt. Maar wees duidelijk in je boodschap dat je wilt dat je kind ook kind is.
- bespreek met je brus of hij/zij lotgenotencontact zou willen (om te ervaren dat hij/zij niet de enige is die hiermee worstelt)
- schakel eventueel vertrouwenspersonen in die jouw brus kunnen helpen om daar zijn/haar ei kwijt te kunnen: een leerkracht op school, een trainer van de sportclub, een buurvrouw, een ouder van een vriendje of een kindercoach 😉
- plan af en toe eens momentje met je kind, liefst met elk kind apart als je meerdere kinderen hebt. Zo krijgen zij even onverdeelde aandacht. Dat hoeft niet meteen weekend weg te zijn. Een keer samen koekjes bakken, een loopje naar het bos, ergens iets gaan drinken. Even dat 1-op-1 moment.
Besef vooral dat hulp inroepen niet betekent dat jij het dus niet goed doet! Als ouder met een ziekte, aandoening of beperking voel je je misschien snel schuldig. Heb je het idee dat je het nòg beter moet doen en je moet bewijzen. En als gezonde ouder moet je soms vader en moeder tegelijk zijn. Loop je ook met je eigen emoties. Je doet samen je stinkende best en je roeit met de riemen die je hebt. En als je dan merkt dat je kind toch niet lekker in je vel zit, dan heb je dat toch als een goede ouder maar mooi opgemerkt. En durf je hulp in te schakelen. Super dapper. Want dat kinderen in deze situatie opgroeien, maakt hen niet zielig. Maar wel wat kwetsbaarder. Dus is het goed om op tijd te signaleren dat er misschien extra ondersteuning nodig is. Niet omdat jullie het fout doen. Maar om hen te helpen.
Merk je dat je kind toch worstelt in zijn rol als jonge mantelzorger?
Ik kan je kind helpen met:
leren wat het nut is van emoties- het ontwarren van soms tegenstrijdige emoties die naast elkaar kunnen bestaan
- het leren waarderen van kwaliteiten (zoals zorgzaamheid) en het beseffen van de valkuil
- het ontdekken van eigen kwaliteiten
- het ontdekken van de dingen waar hij/zij blij van wordt, waar zijn/haar ogen van gaan stralen
- het ontdekken dat hij/zij net zo belangrijk en waardevol is als ieder ander
- het leren aanvoelen van grenzen en deze aan durven geven
- leren ontdekken hoe om te gaan met hooggevoeligheid/hoogbegaafdheid in combinatie met de bijzondere thuissituatie
Naast individuele begeleiding is er ook de mogelijkheid om deel te nemen aan groepsactiviteiten voor lotgenotencontact