Je weet of je vermoedt dat je hooggevoelig bent. Misschien vermoed je al jaren iets, misschien komt het als een verrassing. Hooggevoeligheid is een term die in de jaren 90 van de vorige eeuw geïntroduceerd is door Elaine Aron. Als je meer wilt weten over hooggevoeligheid, dan raad ik je zeker aan om de boeken van Elaine Aron te lezen. Ze zijn erg verhelderend en kunnen je helpen in je zoektocht.
Ongeveer 1 op de 5 mensen is hooggevoelig. Hooggevoeligheid is geen aandoening of ziekte. Het staat ook niet als psychische aandoening in de DMS-V en zal dus niet door een psychiater “vastgesteld” worden als diagnose. Het is dus ook niet de bedoeling dat je hooggevoeligheid als een etiket of label op jezelf of je kind gaat plakken. Als je hooggevoeligheidskenmerken bij je kind ontdekt, dan is de kans behoorlijk groot dat je deze kenmerken ook bij jezelf of bij je partner herkent.
Hooggevoeligheid: lust of last?
Hooggevoeligheid of ook wel hoogsensitiviteit genoemd is dan wel geen diagnose, maar kan je wel behoorlijk in de weg zitten. Mensen die hooggevoelig zijn worden ook wel HSP genoemd.
Vaak heeft heel gevoelig zijn een negatieve bijklank. Alsof je een soort watje bent als je heel gevoelig bent. Tijdens een bijeenkomst op kantoor mochten we allemaal ons zegje doen over de sfeer waarbij ik aangaf dat ik me niet prettig voelde en toen zei een collega doodleuk: “Tja, maar Marianne is altijd al overgevoelig geweest, dat weten we toch allemaal.” En daarmee was voor haar de kous af en kreeg ik de deksel op mijn neus. Want omdat ik blijkbaar ‘overgevoelig’ was (wat ze overigens niet al te positief uitsprak) telde het blijkbaar niet mee wat ik te zeggen had?
Bij hooggevoeligheid gaat het er niet om dat je een watje bent en niets kunt hebben. Als je hooggevoelig bent, werkt jouw bedrading gewoon anders. Je neemt meer prikkels waar. Alsof je geen filter hebt of alsof jouw filter meer doorlaat dan het filter bij een niet hooggevoelig persoon. Je krijgt dus meer prikkels binnen. Zowel prikkels van buiten (geluiden, geuren, wat je ziet, wat je voelt, wat je proeft), als ook prikkels van binnen (gedachten die je hebt over de zaken die je voelt, ziet, proeft, angsten die je hebt, herinneringen etc). Het duurt ook nog eens langer om al die prikkels te verwerken. Dat betekent dus in een vergadering of in een gesprek dat je niet altijd adhoc kunt reageren, maar eerst de zaken even moet laten bezinken. In een wereld waarin snelheid en bravoure tot maatstaf lijken te zijn verheven, kan het voelen alsof je tekort komt.
Je krijgt veel prikkels tegelijk te verwerken waar je moe van kan worden, zeker als je je eigenlijk niet bewust bent van alles wat er binnenkomt en waar jouw systeem dus iets mee doet. Je spijkerbroek die tegen je benen schuurt, er zit een frummeltje in je sok, het labeltje aan je trui prikt, het gezoem van de ventilator, het geroezemoes van collega’s in de kantoortuin, de bouwgeluiden van de verbouwing in het huis naast je. Het komt onbewust allemaal binnen en ‘s avonds vraag je je af waarom je toch zo moe bent. Vaak ben je als HSP ook gevoeliger voor bepaalde etenswaren en kun je bijvoorbeeld meer last hebben van cafeïne of gekruid eten.
Het lijkt nu misschien net alsof hooggevoeligheid een soort handicap is, maar dat is natuurlijk niet zo. Je kunt er veel last van hebben, vooral als je jezelf niet in acht neemt en jezelf niet goed genoeg kent. Maar hooggevoeligheid kan je ook veel opleveren. HSP kunnen intens genieten. Want als je gaat wandelen in het bos, ben jij degene die de vogels hoort zingen en de krekels hoort. Je kunt tot in tranen geroerd zijn door een boek, een film of een stuk muziek. Omdat ook veel visuele prikkels binnenkomen, zie jij waarschijnlijk dingen die een ander niet opgevallen waren. Je bent gevoelig voor sfeer, wat vervelend is als je in een nare sfeer terecht komt, maar het betekent ook dat je een ander goed kunt aanvoelen. Je kunt last hebben van labeltjes aan kledingstukken, maar je kunt ook echt genieten van lekkere zachte truien of een fleece dekentje. Mijn jongste zoon van 6 jaar draagt al sinds hij zelf zijn kleren kan kiezen alleen joggingbroeken, trainingsbroeken of huispakken uit om te dragen. Ik kan op mijn kop gaan staan, maar een spijkerbroek trekt hij echt niet aan.
Hooggevoeligheid kan soms als een last voelen als de wereld je overweldigt. Maar je kunt leren om hier mee om te gaan, zodat je het juist als een kracht kunt gaan gebruiken. Iemand die hooggevoelig is, is niet beter dan een ander die niet hooggevoelig is. Maar belangrijk is dat je als HSP ook niet minder bent dan die ander die niet hooggevoelig is. De maatschappij heeft ons beiden nodig.
Hooggevoelige ouder
Als je als HSP kinderen krijgt, dan kan het ouderschap je behoorlijk overweldigen. Stel je maar voor: alle prikkels komen hard binnen. Dus het huilen en jengelen van je baby kan je echt tot waanzin drijven, zeker als je kampt met een slaapgebrek. En als er dan ook nog iets met je kind aan de hand is en je moet veelvuldig in ziekenhuizen verblijven, dan is dat een behoorlijke aanslag op je systeem. Denk aan alle geluiden in het ziekenhuis, alle geuren (handalcohol), de gesprekken die je voert, beslissingen die je soms snel moet nemen. Een van de kenmerken van HSP is dat zij kritisch kunnen zijn op zichzelf. Ze reflecteren veel en denken diep over dingen na. Als een andere ouder wel tegen al deze prikkels kan, dan ben jij vast een aansteller dat jij er niet tegen kunt. Het is makkelijk om dan aan jezelf te gaan twijfelen. Dat hoeft echter niet. Jouw hooggevoeligheid kan soms in de weg zitten bij bijvoorbeeld veel drukte en veel geluiden, maar zal er wellicht ook voor zorgen dat jij heel goed kunt aanvoelen hoe het met je kind gaat. Daar schuilt dan wel weer de valkuil dat je vooral druk bent met wat je kind voelt en ervaart en dat je vergeet dat jouw behoeften er ook toe doen. Juist als HSP ouder is het belangrijk om af en toe die momenten voor jezelf in te plannen om te kunnen bijtanken. Zonder schuldgevoel.
Jezelf goed kennen
Als HSP is het extra belangrijk dat je jezelf goed kent en jezelf goed voelt. Zodat je voelt waar jouw grenzen liggen, zodat je ze kunt aangeven. Zodat je weet waar jij van oplaadt en waar jouw energie van weglekt. Het is fijn als je dat als kind al op jonge leeftijd kunt leren. Dat je leert dat jouw bedrading misschien anders is dan die van de meeste kinderen in de klas, maar dat dat oké is.
Ik heb als kind heel lang gedacht dat ik maar een rare was. Pas toen ik als volwassene ging lezen over hooggevoeligheid gingen er puzzelstukjes op zijn plaats vallen. Het was dus niet zo gek dat ik me graag terugtrok vroeger als ik een drukke dag had gehad. Het was niet zo gek dat ik voor sommige dingen meer tijd nodig had. Het was niet zo gek dat ik niet naar festivals wilde omdat ik overprikkeld raakte door het harde geluid en de drukte. Van de foto hiernaast kan ik al in de stress raken 😉
Bij hooggevoeligheid hebben we vaak het beeld van een rustig kind dat een boekje zit te lezen of zit te tekenen. Natuurlijk zijn er HSK (hoog sensitieve kinderen) die aan dit beeld voldoen. Maar er bestaan ook HSP/HSK met een wat vuriger karakter. Dit zijn kinderen (en volwassenen) met een heel duidelijke wil, vaak onverzettelijk, die de confrontatie niet schuwen. Janneke van Olphen beschrijft hen mooi in haar boekjes over Draakje Vurig (zie onder). Ik heb hier thuis ook zo’n vurig draakje en eerlijk is eerlijk, dat kost bakken met energie. Tegelijkertijd is mijn draakje ook degene die een tekening maakt voor mijn tante die haar man is verloren. En was hij degene die zei, toen zijn opa overleed toen hij pas 3 was, dat “papa nu vast verdrietig was omdat hij geen papa meer had”.
Hoewel deze mensen net zo gevoelig zijn voor prikkels, hebben zij ook heel hard prikkels nodig om zich niet te gaan vervelen. Dit worden ook wel high sensation seekers genoemd. Voor deze mensen is het extra belangrijk om hun grenzen aan te geven en goed af te wisselen. Drukke dingen doen oké, maar ook tijd inruimen om daar van bij te komen.
Wetenschappelijke onderbouwing
Om hooggevoeligheid hangt nog een beetje de sfeer van geitenwollen sokken en zweverigheid. Gelukkig wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar hooggevoeligheid en is inmiddels wetenschappelijk bewezen dat hooggevoeligheid echt niet zomaar verzonnen is als excuus om wat lichtgeraakter te zijn. Elke van Hoof is een Belgische psycholoog die zich hard maakt om hooggevoeligheid op de kaart te zetten. Ook in bladen zoals Psychologie Magazine wordt steeds meer aandacht besteed aan deze karaktereigenschap.
Meer informatie
In Nederland bestaat het LiHSK, het landelijk informatiepunt hoogsensitieve kinderen. Hier kun je veel informatie vinden.
Wil je vooral meer informatie over het hooggevoelige kind met een sterke wil, neem dan een kijkje op de site van Janneke van Olphen.
Femke de Grijs is een psychologe die zich ook heeft toegelegd op het begeleiden van HSP, vanuit haar eigen hooggevoeligheid. Op haar site staat ook veel informatie.
Wil je meer lezen over hooggevoeligheid? De volgende titels kan ik je van harte aanbevelen:
– Hoog sensitieve personen, hoe blijf je overeind als de wereld je overweldigt? (Elaine Aron)
– Het hoogsensitieve kind (Elaine Aron)
– Het hooggevoelige kind met een sterke wil (Janneke van Olphen)
– Hoogsensitief (Elke van Hoof)
– Leven met hooggevoelige kinderen (Susan Marletta-Hart)
– Het hoogstimulatieve kind (Gerarda van Veen)
– Wegwijs in hooggevoeligheid (Gerarda van Veen)
– Leefboek hooggevoeligheid (Rolf Sellin)
Vermoed je hooggevoeligheid bij je kind? De volgende boeken zijn heel erg leuk om te lezen met je kinderen:
– de serie van Kabouter Langmuts (van Josina Intrabartolo)
– de serie van Draakje Vurig (van Josina Intrabartolo en Janneke van Olphen)
– de serie van Ferm (van Tirza van Schie)
– Daantje Vulkaantje (Mandy Langbroek)
– Sura en de opdringerige aapjes (Dennis Roelofsen)
Op internet is ontzettend veel informatie te vinden. Dat is heel nuttig en waardevol. Maar voor een HSP ook een valkuil. Er is zóveel, dat het je al snel kan overweldigen als je gaat zitten googelen. Probeer daarom om ook in je zoektoch naar informatie en herkenning al rekening te houden met je hooggevoeligheid. HSP weten vaak van de hoed en de rand en rusten niet voordat ze alle informatie hebben. Maar met alle informatie die beschikbaar is zou je nooit tot rust komen. Neem de tijd om de informatie die je tot je neemt ook te laten bezinken. In veel boeken staan ook tips om met je hooggevoeligheid om te gaan, maar die tips werken niet als je er overheen leest en denkt: “o ja, logisch!” Er is vaak flink wat zelfonderzoek nodig, zeker als het gaat om het omgooien van al jarenlang bestaande patronen. Gun jezelf die tijd.